Қарағанды облысы Осакаров ауданы орталықтандырылған кітапхана жүйесі жобасы

​

Округ аумағында зерттеулер 1911 және 2008 жылдары И.А.Кукушкиннің басшылығымен ҚарМУ археологиялық экспедициясының барлау отрядынан басталды.

Ауданнан ерте темір ғасыры мен орта ғасырларға жататын 18 мәдениет ескерткіштер табылды.

​

1. Өртенжал I қорымы (ерте темір ғасыры)

Ол Ертіс-Қарағанды ​​каналының оң жағалауында, No16 сорғы станциясынан солтүстік-шығыста 1,9 км, Бөрлі карьерінен оңтүстік-шығысқа қарай 12 км, электр жеткізу желісінен оңтүстік-шығысқа қарай 1,5 км, Қарағанды-Павлодар тас жолынан оңтүстікке қарай 6 км жерде орналасқан. 5 қорғаннан тұрады. 1991 жылы ашылған ҚМУ қызметкері И.А.Кукушкин ашқан.

​

2. IV Өртенжал қорымы (ерте темір ғасыры)

IV Өртенжал қорымы No16 сорғы станциясынан солтүстік-шығысқа қарай 4,7 км, Қарағанды –Павлодар тас жолынан 5 км оңтүстік-батысқа қарай, Бөрлі карьерінен оңтүстік –шығысқа қарай  төбелер арасындағы алқапта орналасқан. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай қорымды электр желілері кесіп өтеді (11-сурет). Қорым тас қоршауы бар 4 қорғаннан тұрады. 1991 жылы ҚарМУ қызметкері И.А. Кукушкин ашты.

​

3. Өртенжал қорғаны  (орта ғасырлар)

Ол төмен төбенің басында, Ертіс-Қарағанды ​​каналынан солтүстікке қарай 0,4 км жерде, No16 сорғы станциясынан 3,6 км солтүстік-шығыста, Қарағанды-Павлодар тас жолынан оңтүстік-шығыста 5,8 км, Борлы карьерінен 15 км оңтүстік-шығыста, электр желісінен шығысқа қарай 1 км жерде орналасқан.

1991 жылы ҚМУ қызметкері И.А.Кукушкин ашты.

​

4.Бөрлі қорымы (орта ғасырлар)

Ол жер бедерінде үстем төбенің басында, No16 сорғы станциясынан батысқа қарай 1,8 км жерде, Бөрлі карьерінен шығысқа қарай оңтүстік-шығысқа қарай 8 км жерде, электр жеткізу желісінен оңтүстік-шығысқа қарай 300 м жерде орналасқан. Қорым 12 құрылымнан тұрады.

1991 жылы ҚМУ қызметкері И.А.Кукушкин ашты.

 

5. Өртенжал қорымы (орта ғасырлар)

Ол аласа төбенің басында, Қарағанды-Павлодар тас жолының Ертіс каналынан 0,3 км солтүстік-батыста, Бөрлі карьерінен оңтүстік-шығысқа қарай 15 км, электр жеткізу желісінен оңтүстікке қарай 1,5 км жерде орналасқан. Тас қоршауы бар 5 қорғаннан тұрады. 1991 жылы ҚМУ қызметкері И.А. Кукушкин ашты.

​

6. Өртенжал V қорымы (ортағасырлық дәуір)

Ол Ертіс-Қарағанды ​​каналының оң көтерілген жағасында, No16 сорғы станциясынан шығысқа қарай 3,2 км, Қарағанды-Павлодар тас жолынан оңтүстік-шығыста 7,5 км жерде орналасқан. 5 қорғаннан тұрады.

1991 жылы  ҚМУ қызметкері И.А.Кукушкин ашты.

​

7. Қорған Шадыр (орта ғасырлар)

Ол Ертіс-Қарағанды ​​каналының No11 гидроэлектрлік кешенінің Шідерті су қоймасының шығыс жағалауындағы аласа төбенің басында, Молодежный поселкесінен шығысқа қарай 3,5 км жерде, No 11 гидроэлектрлік кешенінен оңтүстік-шығысқа қарай 2 км, Бөрлі-Шоқы теміржолының батысында 1,2 км жерде орналасқан. 2008 жылы И.А.Кукушкиннің басшылығымен ҚарМУ жанындағы САИ барлау отряды ашты.

​

8. Шідерті қорымы (орта ғасырлар)

Молодежный кентінен 3,8 км шығыс-оңтүстік-шығысқа қарай, Ертіс-Қарағанды ​​каналының No11 гидроэлектрлік кешенінің Шідерті су қоймасының шығыс жағалауындағы аласа төбенің басында, балық аулау бригадасынан 150 м шығыс-оңтүстік-шығысында, телемұнарадан оңтүстік-шығысқа қарай 100 м 8 км, Бөрлі-Шоқы теміржолынан батысқа қарай 1,5 км, электр жеткізу желісінен батысқа қарай 5 км жерде орналаксқан.  Қорым 2 қорғаннан тұрады. 2008 жылы И.А.Кукушкиннің басшылығымен ҚарМУ жанындағы САИ барлау отряды ашты.

​

9 Өртенжал II қорымы (ерте темір ғасыры)

Өртенжал II қорымы Ертіс-Қарағанды ​​каналының оң жағалауының төбесінде, No 16 сорғы станциясынан оңтүстік-шығысқа қарай 2,5 км, электр жеткізу желісінен оңтүстікке қарай 1 км жерде орналасқан.2 қорғаннан тұрады. 1991 жылы И.А.Кукушкиннің жетекшілігімен ҚарМУ экспедициясы ашты.

​

10. Ақбұлақ қорғаны  (ерте темір ғасыры)

Үйінді төбенің басында, Ертіс - Қарағанды ​​каналынан солтүстік-батысқа қарай 0,4 км жерде, No16 сорғы станциясынан оңтүстік-батысқа қарай 2 км жерде, No 16 гидроэлектростанциясының су қоймасынан оңтүстік-шығысқа қарай 0,4 км, Бөрлі көмір шұңқырынан оңтүстік-шығысқа қарай 8 км жерде орналасқан.  2011 жылы И.А.Кукушкиннің жетекшілігімен ҚарМУ жанындағы САИ барлау отряды ашты.

​

11. Өртенжал қорғаны II (ерте темір ғасыры)

Ол батыстан шығысқа қарай созылған аласа жотада, Ертіс - Қарағанды ​​каналынан 0,2 км солтүстікте, No 15 сорғы станциясынан 2 км солтүстік-шығыста орналасқан. 2010 жылы И.А. Кукушкиннің жетекшілігімен ҚарМУ-да САИ барлау отряды ашты.

​

12. Өртенжал VI қорымы (ерте темір ғасыры)

Қорым салыстырмалы түрде тегіс жерде, Ертіс - Қарағанды ​​каналынан 0,2 км солтүстікте, No15 сорғы станциясынан 1,5 км солтүстік-шығыста, Қарағанды-Павлодар тас жолынан оңтүстік-оңтүстік-шығыста 9 км жерде орналасқан. Қорым 2 қорғаннан тұрады. 2008 жылы И.А.Кукушкиннің басшылығымен ҚарМУ жанындағы САИ барлау отряды ашты.

​

13 Өртенжал III қорымы (ерте темір ғасыры)

Қорым Ертіс - Қарағанды ​​каналының су қоймасынан оңтүстік-батысқа қарай 2,5 км, Бөрлі карьерінен оңтүстік-шығысқа қарай 8 км жерде төбенің басында орналасқан. Қорым 3 тас қорғаннан тұрады. Ескерткішті 1991 жылы ҚарМУ қызметкері И.А.Кукушкин ашты.

​

14. Өртенжал III қорымы (орта ғасырлар)

Өртенжал III қорымы төбенің басында, басталу нүктесінен оңтүстікке қарай 5 км, No 16 сорғы станциясынан 3,2 км солтүстік-шығыста, No15 сорғы станциясынан 4 км солтүстік-солтүстік-батыста, Қарағанды-Павлодар тас жолынан оңтүстік-шығыста 6 км, Бөрлі карьерінен оңтүстік-шығысқа қарай 14 км жерде орналасқан.  Қорым екі тас қорғаннан тұрады. Ескерткішті 1991 жылы КарМУ экспедициясы И.А.Кукушкин ашты.

​

15.  Әулиетөбе қорғаны  (орта ғасырлар)

Үйінді Молодежный (Тракторист) ауылынан солтүстікке қарай 1 км төбенің басында, теледидар мұнарасы бар Әулиетаудан оңтүстік-шығысқа қарай 3 км жерде, электр жеткізу желісінен оңтүстік-шығысқа қарай 0,1 км, Қарағанды-Павлодар тас жолынан  батысқа қарай 1,5 км,  базадан солтүстік-батысқа қарай 0,5 км жерде орналасқан.  2011 жылы И.А.Кукушкиннің жетекшілігімен ҚарМУ жанындағы САИ барлау отряды ашты.

​

16. II Қарамұрын қорымы (орта ғасырлар)

Қорым Ахметауылдан 20 м шығыс-оңтүстік-шығыста, Қарамұрын бөгенінен 1 км шығыс-солтүстік-шығысқа қарай орналасқан төбешікте орналасқан. Қорым 3 қорғаннан тұрады. 2011 жылы И.А.Кукушкиннің жетекшілігімен ҚарМУ жанындағы САИ барлау отряды ашты.

​

17. III Қарамұрын қорымы (орта ғасырлар)

Қорым маусымдық су ағынының екі жағында, баурайда және төбенің етегінде, Ахметауылдан оңтүстік-шығысқа қарай 19,5 км, Қарамұрын бөгетінен оңтүстік-шығысқа қарай 1 км, іске қосу нүктесінен оңтүстік-батысқа қарай орналасқан. Қорым 7 қорғаннан тұрады. 2011 жылы И.А.Кукушкиннің жетекшілігімен ҚарМУ жанындағы САИ барлау отряды ашты.

​

18. Шадыр қорымы (ерте темір дәуірі)

Ертіс-Қарағанды ​​каналының No11 гидроэлектростанциясының су қоймасының солтүстік жағалауында, Молодежный кентінен шығысқа қарай 3 км жерде, No11 сорғы станциясынан 1 км-де,  Борлы-Куучек теміржолынан 800 м оңтүстік-батыста, Молодежный – Шідерті тас жолынан  170 м  солтүстік-батысқа қарай орналасқан.  Қорым 3 құрылымнан тұрады. 2011 жылы И.А.Кукушкиннің жетекшілігімен ҚарМУ жанындағы САИ барлау отряды

​

Кукушкин И.А. Археологическая карта Осакаровского района[Текст] / И.А.Кукушкин, Т.С.Толеуов,А.И. Кукушкин.-Караганда,2013.-137с.